Të enjten, më 18 gusht, publiku mori informacione të pakta për përmbajtjen e raundit të nivelit të lartë të Dialogut Beograd-Prishtinë të mbajtur në Bruksel, duke lënë përshtypjen e përgjithshme se ishte një përpjekje tjetër e dështuar për të kapërcyer dallimet e shumta midis dy palëve. Megjithatë, e nesërmja solli disa elementë të rinj në histori, duke hapur mundësinë që procesi i negociatave, të paktën për lirinë e lëvizjes, të mos kishte përfunduar ende.
Ndryshe nga takimet e mëparshme mes presidentit të Serbisë Aleksandar Vuçiç dhe kryeministrit të Kosovës Albin Kurti, të cilat u mbajtën në qershor dhe korrik 2021 pa ndonjë progres të prekshëm, negociatat mes dy palëve thuhet se kanë vazhduar një ditë pas takimit të së enjtes.
Afati i fundit për arritjen e një lloj marrëveshjeje për lirinë e lëvizjes nga të gjitha palët interpretohet të jetë 1 shtatori, kur Qeveria e Kosovës pritet të zbatojë vendimin e saj që kërkon që qytetarët serbë të përdorin targa të veturave të Kosovës dhe për personat që hyjnë nëpërmjet Serbisë për të marrë dokumente speciale të hyrjes. Serbët në veri të Kosovës protestuan kundër këtyre masave më 31 korrik, duke vendosur barrikada rrugore, gjë që çoi në një rritje shqetësuese të tensioneve në zonën e brishtë të Ballkanit Perëndimor.
Kompleksiteti i situatës u ilustrua nga ricaktimi i fjalimit të presidentit serb Aleksandar Vuçiç, i cili fillimisht ishte paralajmëruar për të premten, 19 gusht, pastaj për të shtunën, për t’u zhvendosur për të dielën.
Kështu, të premten, më 19 gusht, drejtori i Zyrës së Qeverisë së Serbisë për Kosovën dhe Metohinë, Petar Petkoviç mbajti një konferencë për shtyp në vend të Vuçiçit, duke përshëndetur udhëheqjen dhe përkushtimin e Presidentit për paqen në negociata, si dhe duke hedhur dritë të re mbi çështjen serbe. pozicionin në negociata.
Sipas Petkoviçit, Serbia ka ofruar pranimin e dokumentit të hyrje-daljeve të lëshuar nga qeveria e Kosovës për qytetarët serbë që jetojnë jashtë Kosovës, por jo për serbët që jetojnë në Kosovë. Beogradi gjithashtu, sipas Petkoviçit, ka propozuar që targat e Serbisë të cilat ende përdoren në Veri të zëvendësohen me targat KS neutrale për statusin në vend të RKS të lëshuara nga qeveria e Kosovës.
Të dyja propozimet janë refuzuar nga Kosova, tha Petar Petkoviç, duke shtuar se Albin Kurti qëllimisht po e destabilizon rajonin duke hapur këto çështje dhe se Serbia është e gatshme të diskutojë edhe tema të tjera, si për komunitetin e komunave serbe dhe për energjinë.
Qeveria e Kosovës nuk ka reaguar ndaj komenteve të Petkoviçit. Të enjten, Qeveria ka lëshuar një deklaratë për raundin e tretë të Dialogut Kurti-Vuçiq, duke theksuar se në rend dite janë dy tema: Korniza e Përgjithshme e Marrëveshjes dhe çështjet aktuale politike dhe të sigurisë.
“Kryeministri Kurti vuri në dukje rëndësinë e ligjshmërisë dhe kushtetutshmërisë në vendin tonë si garanci e paqes, sigurisë dhe barazisë për të gjithë qytetarët pa dallim”, thuhet në deklaratë.
Politologu Ognjen Gogiç thotë për European Western Balkans se, para takimit, Aleksandar Vuçiç dukej se ishte krejtësisht i papranueshëm ndaj kërkesave të bëra nga Prishtina, por se njohuritë nga takimi që u zbuluan nga Petar Petkoviç më pas japin një pamje krejtësisht të ndryshme.
“Disi befasuese, pala serbe doli të ishte shumë më akomoduese ndaj kërkesave të Prishtinës. Edhe pse Beogradi paraprakisht hodhi poshtë vlefshmërinë e kërkesave të Prishtinës, në konferencën për shtyp Petkoviç pranoi se ato ishin në një masë të madhe në përputhje me marrëveshjet (të arritura më parë) për lirinë e lëvizjes. Prandaj, Beogradi supozohet se ka treguar gatishmëri për të pranuar kërkesat e Prishtinës me kusht që ato të modifikohen për të adresuar shqetësimet e komunitetit serb në Kosovë”, thotë Gogiç.
Ai shton se edhe pse nuk është bërë asnjë kompromis, situata e përgjithshme nuk duket e pashpresë.
“Hapësira për arritjen e një marrëveshjeje është më e gjerë se sa mendohej më parë, me kusht që Beogradi të jetë vërtet i gatshëm të rishikojë pozicionin e tij. Megjithatë, edhe Prishtina duhet të ofrojë disa lëshime. Beogradi me të drejtë theksoi se disa serbë që banojnë në Kosovë nuk mund të marrin letërnjoftime të Kosovës për arsye procedurale dhe burokratike. Kjo mund të jetë një mundësi për Prishtinën që të mbajë përkushtimin e saj për t’u angazhuar në një dialog të brendshëm me serbët e Kosovës dhe për të kërkuar zgjidhje për çështjen me të cilën përballen”, thekson Gogiç.
A ekziston rreziku i një konflikti të dhunshëm?
Natën e 31 korrikut, tensionet ishin të larta në veri të Kosovës, me sirena të ndezura dhe u raportuan të shtëna armësh. Ushtria serbe nuk tentoi të hynte në Kosovë dhe misioni i KFOR-it i udhëhequr nga NATO deklaroi se ishte i gatshëm të ndërhynte nëse rrezikohej stabiliteti. Megjithatë, shumë e interpretuan situatën në kontekstin e një situate të përkeqësuar të sigurisë në Evropë për shkak të luftës në Ukrainë dhe shqetësimet për një dhunë serioze në Kosovë kanë mbetur të pranishme.
Ognjen Gogiç, megjithatë, beson se, megjithëse marrëveshja mund të mos jetë ende në dorë, duket e pamundur që mosmarrëveshja të kthehet në një situatë të njëzet ditë më parë kur rreziku i një përleshjeje ishte i lartë.
“Ndërmjetësimi shtrëngues i përdorur nga NATO mund të ketë penguar palët nga përdorimi i mjeteve të dhunshme për të ndjekur qëllimet e tyre”, thotë ai.
“Ndërsa situata në terren është përmirësuar, është përgjegjësi e të gjitha palëve, veçanërisht zyrtarëve nga Beogradi dhe Prishtina, që të parandalojnë përshkallëzimin përsëri. U bëj thirrje të gjitha palëve të tregojnë përmbajtje dhe të shmangin dhunën. NATO vazhdon të monitorojë nga afër situatën në terren. Misioni ynë i KFOR-it mbetet i fokusuar në mandatin e tij në OKB”, tha Stoltenberg.
Ndërkohë, në një konferencë për media me Albin Kurtin, Stoltenberg më tej i bëri thirrje Beogradit dhe Prishtinës që të “angazhohen pozitivisht dhe në mënyrë konstruktive” në bisedimet e ndërmjetësuara nga BE-ja, duke e quajtur dialogun “rrugën e vetme drejt paqes së qëndrueshme”.
Zyrtarët serbë vazhdojnë të theksojnë përkushtimin e tyre për paqen. Megjithatë, në të njëjtën kohë, mediat tabloide të afërta me Partinë Progresive Serbe në pushtet vazhduan të përhapin hapur paralajmërime për mundësinë e një lufte me Kosovën, duke kontribuar në atmosferën e shqetësimit ende të pranishme në vend.
Dialogu i udhëhequr nga BE “në telashe për disa kohë”
Ndërsa mund të arrihet ende një lloj kompromisi për lirinë e lëvizjes, qëllimi kryesor i dialogut të lehtësuar nga BE-ja, një marrëveshje gjithëpërfshirëse për normalizimin e ndërsjellë të marrëdhënieve, duket se është shumë e paarritshme. Gjendja e përgjithshme e procesit është vlerësuar negativisht nga bashkëbiseduesit evropianë të Ballkanit Perëndimor pas takimit të së enjtes.
“Dialogu i ndërmjetësuar nga BE-ja ka qenë në telashe për disa kohë”, thotë Nikolaos Tzifakis , profesor në Universitetin e Peloponezit dhe anëtar i Grupit Këshillimor të Politikave për Ballkanin në Evropë (BiEPAG).
“Në vend që të punojnë drejt normalizimit të mirëfilltë të marrëdhënieve, Beogradi dhe Prishtina kanë pretenduar të përpiqen të shmangin shpërthimin e krizave (të përsëritura), të cilat kryesisht janë bërë vetë”, vëren ai.
Tzifakis shton se BE-ja nuk mund ta rikthejë në jetë dialogun e Brukselit për aq kohë sa nuk rikthen besueshmërinë e premtimit të saj se këto dy vende kanë një perspektivë të qartë anëtarësimi.
Ndërkohë, Ognjen Gogiç vlerëson se dialogu i ndërmjetësuar nga BE-ja ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës po bëhet gjithnjë e më shumë një proces i errët që nuk ka transparencë të duhur.
“Publiku në Serbi vështirë se është i informuar siç duhet paraprakisht për agjendën e negociatave. Raundi i negociatave të zhvilluara së fundmi mes Vuçiqit dhe Kurtit nuk ishte përjashtim në këtë drejtim”, shton ai.
Në fjalët e tij pas takimit të enjten, Përfaqësuesi i Lartë i Bashkimit Josep Borrell e përshkroi atë si një “takim të menaxhimit të krizës, jo një takim të zakonshëm”.
Ai shtoi megjithatë se të dy liderët patën mundësinë të bisedojnë – në detaje – për këtë marrëveshje gjithëpërfshirëse për normalizimin e marrëdhënieve, pasi tensionet aktuale në terren, sipas Borrell, janë simptoma të çështjes më të gjerë të statusit të pazgjidhur të tyre. marrëdhëniet.
“Sigurisht se ka dallime të njohura mes tyre për pikëpamjen e tyre se cili do të jetë statusi përfundimtar i marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, si duhet të jetë ky. Por ata ranë dakord të vazhdojnë diskutimet në baza të rregullta në periudhën e ardhshme për të çuar shpejt përpara procesin e normalizimit”, tha Përfaqësuesja e Lartë.
Nuk duket të ketë shumë arsye për optimizëm në këtë fushë, duke qenë se një vit më parë, diskutimet u dominuan nga çështjet e lirisë së lëvizjes, një temë që u trajtua për herë të parë në vitin 2011 si një nga më të lehtat. teknike” që hapin rrugën për probleme më komplekse politike.
Në qershor të këtij viti, të dy palët ranë dakord për një udhërrëfyes për zbatimin e marrëveshjeve të vitit 2013 për energjinë, një nga hapat e rrallë përpara në Dialog në vitet e fundit. Disa javë më parë, BE-ja konfirmoi se zbatimi i udhërrëfyesit ishte vonuar për “arsye teknike”.
Gazeta Shqiptare
